Automatische Piloot

Hoe komt het dat we, zonder naar onze voeten of benen te kijken, alle dagelijkse bewegingen kunnen uitvoeren zonder erbij na te hoeven denken? Ik vind het altijd fascinerend om achter de schermen van dit soort ‘vanzelfsprekende’ mechanismen te kijken. In dit artikel wil ik dieper ingaan op proprioceptie en hoe dit tot stand komt. Kleine spoiler alert: de fascia speelt hierin een essentiële rol.

Proprioceptie kan het eenvoudigst worden uitgelegd als het vermogen om de positie en beweging van ons lichaam waar te nemen. De informatie die nodig is voor gezonde proprioceptie is sterk afhankelijk van de integriteit en functionaliteit van de fascia, waar deze belangrijke sensoren bevat voor het doorgeven van deze informatie. De hoofdzakelijke bronnen van informatie die uiteindelijk onze houding bepalen komt voort uit informatie vanuit de voeten (sensomotorisch), ogen (visueel) en het kaakgewricht (vestibulair). Hoe zit dit precies, hoor ik je denken?

Onze voeten en ogen helpen ons te oriënteren in het horizontale vlak, letterlijk om de horizon waar te nemen. Een scheefstand of disfunctie in één van beide levert verkeerde informatie op en zal daarom de algehele houding veranderen om alsnog goed op deze horizontale as voort te bewegen, waarbij het evenwicht centraal blijft en we niet omvallen. Rondom het kaakgewricht, ook wel het temporomandibulaire gewricht genoemd, lopen tal van gevoelige zenuwen die invloed hebben op het vestibulaire systeem dat zich in de oren bevindt. Wanneer deze ‘stress’ ervaren, bijvoorbeeld in de vorm van druk door tandenknarsen of klemmen, plaatsen we ons hoofd naar voren (forward head posture) om de druk te verlichten. Deze forward head posture heeft gevolgen voor de gehele wervelkolom; alle krommingen van de rug passen zich hierop aan om balans te bewaren.

Naast proprioceptie registreert de fascia ook nociceptieve en interoceptieve signalen via spanning, rek en druk. Deze geven bewustzijn over pijn en interne bewegingen zoals die van organen. Het beste voorbeeld hiervan is onze darmperistaltiek. Wanneer de fascia beweegt en wordt uitgerekt, worden de zenuwvezels in de tropocollageen tunnels geprikkeld. Dit leidt tot signalen die naar het centrale zenuwstelsel worden gestuurd. Deze signalen worden verwerkt en vertaald naar een bewustzijn van lichaamshouding, pijn en verschillende vormen van beweging.

Een Andere Kijk op Gezondheid

Als je bovenstaande informatie hebt laten bezinken, kan ik me voorstellen dat er vragen bij je opkomen. Bewustwording van deze informatie riep bij mij tal van vragen op over hoe we gezondheid beschouwen in ons huidige zorgsysteem. Iedereen die wel eens een ziekenhuis heeft bezocht kan zich de zuil met afdelingen voorstellen, dit is een simpele representatie van onze gesegmenteerde benadering op gezondheid in de huidige Westerse samenleving.

Wetenschappelijk onderzoek naar de fascia dwingt ons direct en indirect om holistischer naar ons lichaam te kijken. De fascia laat ons zien dat zij allerlei systemen met elkaar verbindt doordat deze in haar zijn ingebed, van bloedvaten en zenuwen tot lymfe en meer. Dit weefsel bevindt zich op elk niveau van ons fysieke lichaam en, zoals in een eerder artikel beschreven, zich leent voor communicatie op kwantumniveau. Hierdoor reikt het verder dan alleen de fysieke wereld.

Dat de fascia reageert op licht, vibraties en water betekent dat resultaten van onderzoeken gedaan door onder andere Dr. Masaru Emoto, Dr. Gerald Pollock en Dr. Joe Dispenza naar de invloed van gedachten en intenties op ons welzijn ook sterk de indruk wekken dat ons lichaam een geheel van samenwerkende processen is die verder gaan dan alleen het fysieke lichaam.

Gezondheid gaat dus veel verder dan bijvoorbeeld het hebben van een ‘normale’ bloeduitslag. Op het moment dat je je niet goed voelt, geeft je lichaam aan dat er iets uit balans is. Op het moment dat het beoordelen van de losse systemen je geen verder inzicht verleend, zul je je kunnen afvragen of het zinvol is om de deur open te zetten naar een meer holistische kijk.

Wetenschappelijke literatuur

Ben je net zo enthousiast als ik over de fascia en wil je de literatuur induiken? Hieronder een aantal artikelen die je leergierigheid zullen belonen.

Fascia: The Tensional Network of the Human Body: Dit boek, geschreven door Robert Schleip en andere vooraanstaande fasciaonderzoekers, biedt uitgebreide informatie over de anatomie, fysiologie en klinische relevantie van de fascia, inclusief mechanische en biochemische communicatie. Schleip, R., Findley, T. W., Chaitow, L., & Huijing, P. A. (Eds.). (2012). Fascia: The Tensional Network of the Human Body. Churchill Livingstone.

The Role of Fascia in Movement and Proprioception: Dit artikel bespreekt de rol van fascia in het bewegingsapparaat en zijn bijdrage aan proprioceptie. Stecco, C., Macchi, V., Porzionato, A., & De Caro, R. (2011). The role of fascia in movement and proprioception. Journal of Bodywork and Movement Therapies, 15(3), 363-364. DOI: 10.1016/j.jbmt.2011.01.023

Proprioception and Neuromuscular Control in Joint Stability: Dit boek biedt inzicht in de rol van proprioceptieve mechanoreceptoren in de fascia en hun belang voor gewrichtsstabiliteit. Lephart, S. M., & Fu, F. H. (Eds.). (2000). Proprioception and Neuromuscular Control in Joint Stability. Human Kinetics.

The Science and Clinical Application of Manual Therapy: Dit boek bevat een sectie over de fascia en zijn rol in mechanische en biochemische communicatie binnen het lichaam. Schleip, R., Findley, T., Chaitow, L., & Huijing, P. (Eds.). (2012). The Science and Clinical Application of Manual Therapy. Churchill Livingstone.

Mechanobiology of the Fascia: Dit artikel bespreekt hoe mechanische belasting de cellulaire processen in de fascia beïnvloedt, waaronder de productie van signaalmoleculen door fibroblasten. Langevin, H. M., & Huijing, P. A. (2009). Mechanobiology of the fascia. Journal of Bodywork and Movement Therapies, 13(2), 134-137. DOI: 10.1016/j.jbmt.2008.11.001